Zobowiązania międzynarodowe w zakresie udzielania ochrony i pomocy obywatelom Ukrainy po 24 lutego 2022 r. w świetle prawa międzynarodowego i prawa Unii Europejskiej

Pełnoskalowa agresja zbrojna Federacji Rosyjskiej wobec Ukrainy, zapoczątkowana w lutym 2022 roku, doprowadziła do bezprecedensowego w najnowszej historii Europy exodusu ludności cywilnej. Obywatele Ukrainy zostali zmuszeni do opuszczenia terytorium państwa pochodzenia w poszukiwaniu schronienia i ochrony prawnej. W obliczu tej sytuacji państwa członkowskie Unii Europejskiej, w tym w szczególności Polska, stanęły przed koniecznością zastosowania nadzwyczajnych instrumentów prawnych w celu zapewnienia obywatelom państw trzecich, przede wszystkim obywatelom Ukrainy, ochrony prawnej o charakterze czasowym, z jednoczesnym poszanowaniem obowiązków wynikających zarówno z prawa międzynarodowego publicznego, jak i z prawa Unii Europejskiej.

Celem niniejszego rozdziału jest dokonanie analizy obowiązków państw w zakresie udzielania ochrony czasowej i pomocy obywatelom Ukrainy wynikających norm prawa międzynarodowego oraz prawa Unii Europejskiej. Przedmiotem rozważań są przede wszystkim obowiązki wynikające z umów międzynarodowych oraz prawa zwyczajowego, natomiast w zakresie prawa Unii Europejskiej analizie poddane zostaną przepisy zawarte w dyrektywach i decyzjach wykonawczych. 

W kontekście prawa międzynarodowego publicznego szczególne znaczenie przypisać należy Konwencji genewskiej z dnia 28 lipca 1951 r. dotyczącej statusu uchodźców oraz jej Protokołowi nowojorskiemu z 1967 r. Instrumenty te stanowią podstawę międzynarodowej ochrony osób zmuszonych do opuszczenia swoich państw z powodu uzasadnionej obawy przed prześladowaniem. Kluczową zasadą wynikającą z Konwencji jest zasada non-refoulement, czyli zakaz wydalania lub zawracania osoby do państwa, w którym jej życiu lub wolności groziłoby niebezpieczeństwo. Zasada ta, choć pierwotnie ujęta w formie traktatowej, jest obecnie powszechnie uznawana za normę międzynarodowego prawa zwyczajowego. 

Czytaj więcej