Przymusowa deportacja obywateli Ukrainy na terytorium Gruzji przez władze rosyjskie

Deportacja od zawsze łączy w sobie elementy przemocy, prawa i politycznej kalkulacji. W kontekście współczesnej wojny agresywnej prowadzonej przez Rosję przeciwko Ukrainie przymusowe przesiedlenia ludności cywilnej — w tym szczególna praktyka deportowania Ukraińców do Gruzji lub przez jej terytorium — stanowią wyraźne przypomnienie, że  wymuszone migracje mogą być wykorzystywane jako narzędzie władzy państwowej.

Deportacja nie jest przypadkowym efektem ubocznym konfliktu, lecz świadomie realizowaną strategią, ukierunkowaną na zmianę struktury demograficznej, przejęcie kontroli nad terytoriami spornymi oraz wywieranie presji politycznej na państwa sąsiednie. Wydarzenia rozgrywające się od 2022 roku wskazują, że Rosja udoskonaliła i zaktualizowała historyczny arsenał technik przymusowych przesiedleń — sięgający zarówno okresu imperialnego, jak i sowieckiego. 

Deportacje Ukraińców do Gruzji mają szczególne znaczenie z trzech powodów. Po pierwsze, stanowią praktykę nielegalną w świetle międzynarodowego prawa humanitarnego, w szczególności artykułu 49 IV Konwencji Genewskiej, który zakazuje przymusowego przesiedlania lub deportowania osób chronionych z terytorium okupowanego. Po drugie, sytuacje te generują poważne dylematy humanitarne dla państwa gruzińskiego, które zmuszone jest zarządzać losem deportowanych w warunkach wielokrotnie krytykowanych na arenie międzynarodowej. Rodzi to istotne pytania w kontekście zobowiązań wynikających z Europejskiej Konwencji Praw Człowieka. Po trzecie, ujawniają kalkulacje polityczne Rosji: deportacja funkcjonuje, nie tylko jako środek represji wobec ludności uznanej za „niewiarygodną,” bądź „niepewną”, lecz również jako narzędzie wojny hybrydowej, destabilizujące państwa sąsiednie, obciążające stosunki dwustronne i podważające solidarność zbiorową z Ukrainą.

Deportacje te nie są odosobnionymi incydentami, lecz należy je postrzegać jako element szerszego, historycznie ugruntowanego wzorca wykorzystywania przymusowych przesiedleń przez Rosję jako narzędzia władzy i dominacji. Od wypędzenia Czerkiesów w XIX wieku, przez masowe deportacje całych narodów w okresie stalinowskim, po brutalną „filtrację” ludności cywilnej podczas wojen czeczeńskich — przymusowe przemieszczenia stanowiły stały element rosyjskiej a wcześniej sowieckiej praktyki zarządzania przestrzenią i społeczeństwem. Podobna logika działania widoczna jest także dziś: deportacje ludności z okupowanych terytoriów Ukrainy do Rosji lub dalej na terytorium Gruzji, są częścią systemowej strategii geopolitycznej. Jej celem jest nie tylko transformacja struktury demograficznej, lecz także pozbawienie ludności sprawczości oraz trwałe zabezpieczenie interesów politycznych Moskwy.

Czytaj więcej