Ochrona dzieci w trakcie trwania konfliktach zbrojnych w prawie UE

Ochrona praw dziecka jest jednym z najważniejszych obowiązków państw oraz całej społeczności międzynarodowej. Jak podkreślono w Deklaracji Praw Dziecka uchwalonej przez Zgromadzenia Ogólne OZN „dzieci stanowią o przyszłości i rozwoju ludzkości, ale z uwagi na swoją niedojrzałość fizyczną i umysłową wymagają szczególnej opieki i troski, w tym właściwej ochrony prawnej, zarówno przed, jak i po urodzeniu”.

Nie dziwi zatem, że na każdym z poziomów ochrony praw człowieka przyjęte zostały dokumenty poświęcone ochronie praw dziecka. Ich analiza wskazuje na dwie metody. Po pierwsze przyjmowane są dokumenty o charakterze ogólnym poświęcone ochronie praw człowieka, które swoich zakresem obejmują dzieci oraz dokumenty szczególnie dedykowane bezpośrednio ochronie dzieci. 

Odnosząc się już bezpośrednio do dorobku UE należy przede wszystkim wskazać podstawy traktatowe działań Unii Europejskiej w analizowanym zakresie. Jako szczególna organizacja międzynarodowa oparta jest ona na wartościach określonych w art. 2 TUE, który obejmują „poszanowanie godności osoby ludzkiej, wolności, demokracji, równości, państwa prawnego, jak również poszanowania praw człowieka, w tym praw osób należących do mniejszości. Wartości te są wspólne Państwom Członkowskim w społeczeństwie opartym na pluralizmie, niedyskryminacji, tolerancji, sprawiedliwości, solidarności oraz na równości kobiet i mężczyzn.” Natomiast w art. 3 ust. 3 zd. 2 Traktat stanowi, że „Zwalcza wykluczenie społeczne i dyskryminację oraz wspiera sprawiedliwość społeczną i ochronę socjalną, równość kobiet i mężczyzn, solidarność między pokoleniami i ochronę praw dziecka”. Ponadto zgodnie z art. 6 TUE wypracowała system ochrony praw podstawowych, który opiera się przede wszystkim na Karcie Praw Podstawowych Unii Europejskiej oraz zasadzie ogólnej, która wynika z orzecznictwa TSUE. Zgodnie z postanowienia art. 24 KPP 

„1. Dzieci mają prawo do takiej ochrony i opieki, jaka jest konieczna dla ich dobra. Mogą one swobodnie wyrażać swoje poglądy. Poglądy te są brane pod uwagę w sprawach, które ich dotyczą, stosownie do ich wieku i stopnia dojrzałości.

2. We wszystkich działaniach dotyczących dzieci, zarówno podejmowanych przez władze publiczne, jak i instytucje prywatne, należy przede wszystkim uwzględnić najlepszy interes dziecka.

3. Każde dziecko ma prawo do utrzymywania stałego, osobistego związku i bezpośredniego kontaktu z obojgiem rodziców, chyba że jest to sprzeczne z jego interesami”.

Obok wskazanych postanowień Traktaty zawierają również postanowienia szczegółowe, które odnoszą się do ochrony praw dzieci w konkretnych sytuacjach  np. art. 83 TFUE. 

Realizując własne kompetencje w zakresie ochrony praw dzieci należy wyodrębnić działania podejmowane przez UE w dwóch aspektach: wewnętrznym, który przede wszystkim związany jest z zabezpieczeniem praw dzieci na terytorium UE w kontekście realizacji określonych celów traktatowych oraz zewnętrznym, który odnosi się do ochrony dzieci w kontekście międzynarodowym np. zawierania klauzul dodatkowych w umowach. 

Konsekwentnie w pierwszym aspekcie UE przyjęła szereg aktów wiążących, których celem jest ochrona praw dzieci w konkretnej sytuacji tj. np.  prawo do wychowania w rodzinie, prawo do godziwych warunków socjalnych, akty skierowane na ochronę dzieci przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem, demoralizacją, zaniedbaniem oraz złym traktowaniem. Odrębne regulacje prawne UE przyjęła w związku z potrzebą ochrony praw dzieci migrantów i uchodźców. 

Czytaj więcej: